L.G.Th. Creutzberg vader van overopa LHF Creutzberg

Waterstaatskerkje Horssen - 200 jaar (vervolg)
Na de ingebruikname van het kerkje in 1822 kon pas in 1829 de eerste predikant beroepen worden, te weten ds. L.G.Th.Creutzberg. Hij was 23 jaar oud, een Duitser uit Wesel, en net afgestudeerd in Utrecht. In november van hetzelfde jaar 1829 trouwt hij met de 30-jarige W.S.C.Korten, ook uit Wesel. Over de eerste jaren is weinig bekend, maar dat verandert in 1842, als hij op eigen kosten een boek uitgeeft met als titel “Het Heilige Avondmaal etc.” Met de uitgave van dit boek probeert hij gelden in te zamelen voor de kerk in Horssen. Hij vermindert het financiële risico door vooraf personen te vragen in te tekenen op het boek. Ds. Creutzberg is goed in netwerken – per brief, en via bestaande contacten. Het lukt hem 368 exemplaren bij voorintekening te verkopen. Niet aan de geringsten in de samenleving. Onder de intekenaars mr. Groen van Prinsterer, prof Hofstede de Groot in Groningen, de Van Limburg Stirums, collega’s en hoogleraren, maar ook J.W.Dibbits te Horssen. Op het kaartje is de geografische spreiding van de intekenaars aangegeven (104 plaatsen). Dat is nog eens inburgeren! De kerk van Horssen heeft er ook baat bij; het project levert wat op.
Ds. Creutzberg zal het Heilig Avondmaal in Horssen gevierd hebben met de in 1822 geschonken avondmaalskan en de beker uit 1720. De kan, geschonken door P. Bouwens en M.J.Gerbade, heer en vrouwe van Horssen en voorzien van hun alliantiewapen, heeft iets bijzonders. Op de plaats waar het houten handvat aan de zilveren kan is gehecht bevindt zich de kop van een ram, prachtig in zilver weergegeven; zie foto. Het is alsof de avondmaalskan het bloed van een geslacht dier opvangt. De offergedachte uitgebeeld. Het zal bij ds. Creutzberg niet in de smaak gevallen zijn. Immers, in zijn boek “Het Heilige Avondmaal etc.” poneert hij vanaf het begin de stelling dat het Heilig Avondmaal en de offergedachte niets met elkaar van doen hebben. Hij beargumenteert het rustig, loopt de kerkgeschiedenis over dit onderwerp na, en zet zich in milde bewoordingen af tegen de Rooms-Katholieke opvatting. De scherpe toon van de Heidelberger Catechismus is hem vreemd. Ondanks de wijdlopigheid van die tijd kan hij kort en bondig zowel het een afwijzen
als het eigen standpunt formuleren: “Ja tot welke grofzinnelijke denkwijze tot welke verwarde ongerijmde en tegenstrijdige voorstellingen de RK- kerk ook ten aanzien des Avondmaals zelve verviel : nogtans poogde zij bij hare wanbegrippen aangaande de tegenwoordigheid van Christus en zelfs bij het offerdenkbeeld aan de hoofdstrekking des Avondmaals vasttehouden om hetzelve te vieren als het feest der verlossing ; ter verheerlijking der Goddelijke genade in de vergeving der zonden door den offerdood van Christus“. Heilig Avondmaal, feest der verlossing! Voor ds. Creutzberg niet alleen in de kerk, maar ook in de diaconale praktijk, waar hij zich – voor heel Horssen - voor heeft ingezet.
Rien van Veldhuizen

Overgrootvader Lodewijk Creutzberg

Lodewijk Hendrik Frederik Creutzberg

Creutzberg (Lodewijk Hendrik Frederik)  aanschouwde het levenslicht in 1830 te Horssen, en werd, na afgelegd admissie examen, op 11 Septemher 1848 ingeschreven als student in de godgeleerdheid aan de universiteit te Utrecht. Begon als candidaat tot den heiligen dienst bij het provinciaal kerkbestuur van Overijsel in 1853, was hij achtereenvolgens predikant te Oosterland (Zeeland) van 15 Januari 1854-1859, daarna te Zeist 1859-1876, Woudenberg (ber. 30 Dec. 1875, afsch. te Zeist 27 Febr. 1876. Intree 5 Maart met 1 Cor. II:2). Hij werd eervol ontslagen wegens zijn benoeming tot directeur der inrichtingen voor ziekenverpleging te Rotterdam en preekte bij zijn afscheid op 10 Mei 1885 met Efeze III:14-21. In 1890 legde hij genoemde betrekking neer om weer predikant te worden, en op 20 april van laatstgenoemd jaar zien we hem optreden te Hoogland, alwaar hij op 29s. April 1893 is overleden.

Hij vertaalde met zijn broeder K.F. Creutzberg: J. Nissens'sUnterredungen über die biblischen Geschichten, onder den titel:Practische handleiding bij het onderwijs in de bijbelsche geschiedenis voor scholen en huisgezinnen. Vrij bewerkt. O.T. en N.T. Uitgegeven te Nijkerk. 1862-1863. Een nieuwe druk zag aldaar het licht van 1871-1873.

Eén heer, één geloof. Twaalftal leerredenen door H.J.R.G. Theesing .... L.H.F. Creutzberg .... Amst. 1867.

L.H.F. Creutzberg en J.J. Richard Jr. Bevestigings- en intree-rede.Uitgegeven ten voordeele van de diaconie der Nederl. Herv. gemeente te Breda (Breda 1868). (Deze beide preeken werden uitgesproken te Breda den 16den Augs. 1868, toen Ds. L.H.F. Creutzberg, met Johs. 3:30, zijn vriend J.J. Richard bevestigde. Deze hield zijn intree-rede over 1 Kor. III:9a).

Koninklijke Onderscheiding voor de heer G. (Gerben) Creutzberg

Vrijdag 26 januari reikte burgemeester Marjan van Kampen een Koninklijke Onderscheiding uit aan de heer Gerben Creutzberg uit Valkkoog. Dat gebeurde tijdens zijn afscheidsreceptie als advocaat en advocaat-lid voor het Hof van Discipline.

In 1991 begon de heer Creutzberg als Deken van de toenmalige Orde van Advocaten in het arrondissement Alkmaar. Zijn verleden als Deken en kennis van het gedrag- en tuchtrecht zorgden er in 2001 voor dat hij werd benoemd tot (plv) advocaat-lid van het hoogste tuchtcollege in de Nederlandse advocatuur; het Hof van Discipline. Het gaat hier om een vrijwillige functie. De grote inzet, betrokkenheid en bovengemiddelde bijdrage van de heer Creutzberg aan het Hof, hebben er in 2012 toe geleid dat hij advocaat lid werd bij het Hof van Discipline.

Vanaf 2004 is Gerben Creutzberg voorzitter van de stichting ‘Maak een leuk gebaar’. Deze ANBI (Algemeen Nut Beoogde Instellingen) stichting is gericht op onderwijs aan kinderen met een taalontwikkelingsstoornis. De stichting heeft, onder andere, met sponsorgeld twee gebarenwoordenboeken kunnen uitgeven. De heer Creutzberg is een zeer gewaardeerd bestuurslid van deze stichting.

Van 1985 tot 1999 was Creutzberg voorzitter van de stichting Culturele Activiteiten van het kerkgebouw in Valkkoog. Deze stichting heeft ervoor gezorgd dat het kerkje op professionele wijze is gerestaureerd. Vanaf 1985 is Creutzberg secretaris van de stichting Vrienden van het Kerkje Valkkoog.

Vanaf 2003 zet de heer Creutzberg zich in voor de KNRM, Reddingstation Den Helder. Door trainingen en cursussen en door regelmatig met de opstapper mee te varen, blijft hij nauw betrokken bij het station. Zijn juridische kennis en zijn nautische kennis als watersporter maken hem een gewaardeerd en belangrijk lid van de Plaatselijke Commissie. 

Maaike Meijer, Vasalis

 Maaike Meijer, Vasalis, 25-26. Karel Creutzberg studeerde Indische recht en werd vicepreseident van de Raad van Indië; zijn broer Puck kinderarts in Genève en Batavia. Meijer, Vasalis, 45-46. Meer nog dan H.A. Leenmans kwam Louise Creutzberg uit een oud en oorspronkelijk uit Duitsland afkomstige familie van predikanten: haar vader: L.H.F. Creutzberg [1830-1893]; H.W. Creutzberg [1875-1940, Duinoordkerk, Den Haag]; K.F Creutzberg: Arnhem van 1870-1911, zijn zoon J.J. Creutzberg was predikant in Nijmegen en zijn zoon K.F. Creutzberg [1908 - 1942] was legerpredikant en werd in Indië door de Jappen gefusilleerd. De tweede vrouw van L.H.F. Creutzberg is mogelijk familie van ds E.E. Gewin [1843-1909] die in Utrecht predikant was en de nog heel jonge K.H. Miskotte catechisatie gaf [Dagboeken, 1917-1930, 1985, p15, 477, 533, 587.

Van links naar rechts: Frieda Creutzberg, Karel Frederik Creutzberg, Anna Maria Creutzberg-Gewin,Hans Crteutzberg, Helena Creutzberg-Rijk, onbekend, Puck Creutzberg.

Een plaatje uit 1917.

Grootvader Karel Frederik

Mr. K.F. Creutzberg

in de periode 1924-1929: vicepresident Raad van Nederlands-Indië 

voornamen

Karel Frederik

personalia

geboorteplaats en -datum
Woudenberg, 18 december 1879

overlijdensplaats en -datum
Genève, 22 oktober 1933

hoofdfuncties en beroepen

hoofdcommissie Algemene Secretarie te Buitenzorg (Ned.-Indië), 1909

leraar en adjunct-directeur School voor Indische rechtskundigen, van 1909 tot januari 1912

ambtenaar departement van Onderwijs en Eredienst te Batavia (Ned.-Indië), van januari 1912 tot november 1914

secretaris departement van Onderwijs en Eredienst te Batavia (Ned.-Indië), van november 1914 tot september 1917

verlof in Nederland, 1916

waarnemend directeur departement van Onderwijs en Eredienst te Batavia (Ned.-Indië), van maart 1917 tot september 1917

directeur departement van Onderwijs en Eredienst te Batavia (Ned.-Indië), van september 1917 tot november 1923

verlof in Nederland, 1922

lid Raad van Nederlandsch-Indië, van november 1923 tot 1 november 1924

vicepresident Raad van Nederlandsch-Indië, van 1 november 1924 tot 1 november 1929

wetenswaardigheden

uit de privésfeer
Zijn vader was predikant

ridderorden

Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, 30 augustus 1921

Grootofficier in de Orde van Oranje-Nassau, 26 september 1929

familie/gezin

huwelijk/samenlevingsvorm
gehuwd te Utrecht, 12 maart 1904
echtgeno(o)t(e)/partner
H.M. Rijk, Helena Margarieta

kinderen
3 zonen, 1 dochter

vader
L.H.F. Creutzberg, Lodewijk Hendrik Frederik
geboorteplaats en/of -datum
Horssen (Gld.), 19 september 1830

moeder
A.M. Gewin, Anna Maria (tweede echtgenote van vader)
geboorteplaats en/of -datum
Oosterland (Zld.), 14 december 1844

De bezigheden van oom Frans en tante Mien de Munnik-Creutzberg

In sarong en baadje

“Persinggahan”, 1919

Uit het Geïllustreerd weekblad voor Nederland en Koloniën, 12 januari 1921:

“Vraag: Is het toezicht op 2 kinderen (1 en 3 jaar) aan boord Ie klasse, bij mogelijke zeeziekte der ouders voldoende, om de reis zonder zeebaboe te ondernemen? De moeder is niet gewend de verzorging, aan anderen over te laten en zal dus alleen bij ongesteldheid hulp noodig hebben. J. R. B. te R.
Antwoord: Het toezicht aan boord op kleine kindertjes is onvoldoende. Er is slechts één linnenjuffrouw, die enigszins toezicht houdt bij haar andere werk. Men moet er zelve op passen, ingeval van zeeziekte de kleintjes in de hut bij zich houden of in een kleine babybox aan dek. Een zeebaboe is tamelijk duur, doch wel te bekomen in “Persingahan”. Wend U voor dat doel tot den Directeur, den heer F. de Munnik. Telef. Scheveningen 248.”   

In sarong en baadje

Uit het Bataviaasch Dagblad van 29 januari 1939 blijkt dat het tehuis tot dusverre aan zijn verwachtingen voldeed. Onder de titel Baboe’s wachten in Den Haag – Een kijkje in het tehuis „Persinggahan”:

“„Ja mevrouw, ik heb een uitstekende baboe voor u. Nee, mevrouw, ik heb hier wel een Sitih, maar die u bedoelt, uit Soerabaia, die is er niet. Maar neemt u Mirah, Mirah Opor, dat is een heel goede baboe. Komt u dan zelf even kijken, bijvoorbeeld vrijdag”. Die vrijdag komt dan de deftige Hollandse mevrouw naar het Tehuis en Adviesbureau voor Nederlands-Indische bedienden „Persinggahan” te Den Haag, en zoekt een baboe uit. Meestal zal dat een mevrouw zijn, die na een verlof weer naar Indië gaat en nu een zeebaboe zoekt. Een zeebaboe vaart heen en weer tussen Indië en Holland. Zij verzorgt de kinderen en helpt mevrouw op de reis. En als zij in Rotterdam of Amsterdam aankomt wordt zij afgedankt en moet zij zelf maar zien hoe ze weer aan werk komt. Dan gaat baboe naar „Persinggahan”, een vriendelijke woning aan de Van Boetzelaerlaan te Den Haag, die er op berekend is, ongeveer dertig baboes te herbergen, en waar de directrice regeert en de arbeidsbeurs voor Inlandsch personeel beheert. (de heer De Munnik was in 1938 overleden, de leiding was nu in handen van mevrouw De Munnik-Creutzberg – JP)

“Persinggahan”, interieur

Zo zitten daar, in de grote kamer, uitziende over het Scheveningse Ververschingskanaal, dertig baboes in sarong en baadje. Zij praten geanimeerd, zij haken en breien, zij spelen grammofoon, zij schrijven brieven, zij lachen en hebben genoeglijke pret onder elkaar. Allemaal moeten zij hier een paar weken wachten. Wachten tot zij weer terug kunnen gaan naar Indië. Er is veel vraag naar zeebaboes. En dus gaan de meesten weer terug met de boot waarmee zij gekomen zijn. Er is dus een groot verloop onder Persinggahan’s bevolking. Bij elke boot die vertrekt slinkt zij met vier, zes, soms tien zielen; na elke aankomst neemt zij met een dergelijk getal toe.

Vroeger, twintig jaar geleden, toen bestond dit nog niet. Nederlandsch-Indische bedienden hadden geen tehuis, waren daardoor uitsluitend aangewezen op de familie, met wie zij uit Indië kwamen, of moesten, als zij het daar niet uithielden, zwerven. Een liefdadige Haagsche vrouw, die hun een goed hart toedroeg, nam hen toen wel liefderijk in haar huis op, zorgde wel eens voor werk voor hen, kortom deed spontaan waarvoor later het bureau gesticht werd. Er was dan ook dringend behoefte aan. Eerst was er sprake van, dat het departement van koloniën er voor zou zorgen. Maar tenslotte werd het werk ter hand genomen door de vereeniging Oost en West, met financiëlen steun van Koloniën.

Nu is er voor het Inlandsche personeel al meer gelegenheid ook buiten het tehuis een onderkomen te vinden. Javanen zijn b.v. in Den Haag getrouwd en exploiteren voor hun landgenoten pensions. Maar een „veilige haven” blijft het tehuis steeds. Want nog steeds komt het wel voor, dat baboes slecht behandeld worden. Dan is het de taak van het adviesbureau, om de familie, waar baboe werkt, te waarschuwen, en bij geen verbetering het baboe mogelijk te maken, uit haar betrekking te gaan. Dat alles wordt energiek en menschlievend geregeld door de directrice van het bureau, mevrouw W.S.C. de Munnik- Creutzberg, die in de negentien jaar van het bestaan der instelling het beheer gehad heeft.

Niet alleen voor het reizende personeel, niet slechts voor de zeebaboes, is dit een tehuis. Ook de baboe, die als dienstmeisje bij een uit Indië gekomen familie blijft werken, vindt hier een milieu, waar zij haar vrije avonden kan doorbrengen, en waar zij steeds haar kopje thee kan drinken. En dat komt ook veel voor. Steeds meer Inlands personeel wordt er gezocht; niet omdat dat veel goedkoper zou zijn. Ook een baboe krijgt ongeveer vijfentwintig gulden. Maar veel mensen prefereren de nauw merkbare en toch uitvoerige zorgen van een baboe. Dat geldt ook voor de „Totoks”, dat zijn zij, die nog nimmer naar Indië kwamen. De Hollandse dienstbodennood zal aan dit verschijnsel niet vreemd zijn.

Nederlandse vrouw met baboe en kind, Den Haag

En zo is dit huis een werkelijk centrum voor het Indische personeel in Den Haag en in Holland. Hier komen ze met hun zorgen en met hun kleine vreugden. Hier kunnen ze onder elkaar praten en, als daar gelegenheid toe is, feestvieren. Hier kunnen ze hun vermogenspositie regelen en hun klachten uiten. Hier is hun tehuis en hun spaarbank. Want bij de directrice kunnen zij hun verdiende geld in bewaring geven en zo sparen op een boekje. Eén is er bijvoorbeeld, die geregeld spaart en flink ook. Elke maand komt er vijf of tien gulden op het boekje, en dat wordt straks een mooi bedrag, waar thuis iets mee te beginnen is. Een ander, die al een flink tegoed had, heeft twee reizen geleden een erf en huis voor het eigen gespaarde geld gekocht. De vorige reis kocht zij een karbouw en nu heeft zij een put laten maken. Zij heeft haar grootvader op haar bezitting gezet om die te beheeren, en als baboe straks te oud is, om nog te varen of baboe te zijn, dan heeft zij wat voor haar oude dag.

Toch is het tegenwoordig niet meer, wat het vroeger was. Toen betaalde de mevrouw voor een overtocht honderdvijfentwintig gulden. En nu nog maar ongeveer vijfentwintig gulden handgeld van te voren en twintig gulden achteraf. Soms betalen de Hollandse dames wel meer aan de verhuurkantoren in Indië. Maar die houden een zeer groot percentage af, zodat de baboe maar weinig in handen krijgt. En van dat geld moeten ze in den wachttijd hun pension betalen. Al is het niet veel, het is toch nog altijd vijfenzeventig cent par dag. Gelukkig behoeven ze nooit lang op werk te wachten. Doch zijn zij werkloos of ziek, dan betalen ze niets. Later, hoeveel later doet er niet toe, betalen ze die schuld zonder mankeeren af. Daar behoeft nooit angst voor te bestaan.

Het is gezellig in de groote ruimte vol bewegelijke Javaanse vrouwen. Allen hebben het hoogste woord. En als ik vragen stel, aldus H. B. Fortuin in de Groene Amsterdammer, krijg ik een enthousiast antwoord. Zeebaboe is een prettig vak, vindt Mirah Opor, de dikke Mirah, die zulke mooie verhaaltjes kan vertellen en die een meesteres is in het zoethouden van kinderen. Daarom is Mirah nooit zonder reis. ledereen wil haar graag hebben. Maar Mirah is ook tevreden, als zij in „Persinggahan” kan wachten. Zij komt al heel wat jaren naar Holland, al in de mobilisatie. Toen kostte een banaan vijfentwintig cent. Daar je in Indië een hele klapperboom voor, vertelt Mirah lachend. Toen was ze twee-en-een-half jaar hier, vandaar dat ze perfect Hollands spreekt. Op het Hollandse klimaat is niets te zeggen, vindt Mirah. Die sneeuw en ijs vond zij, en al haar vriendinnen, prachtig. Ze konden maar niet vaak genoeg uitgaan; en aldoor wilden ze wel blijven kijken naar het „witte zand”.

Er heerst dus een prettige stemming aan de Van Boetzelaerlaan. Al is het huis niet luxueus en voor dertig mensen niet te groot, het is alles schoon en comfortabel. En het is een tehuis, waar zelf gekookt mag worden, waar ieder mag uitgaan of thuiskomen wanneer hij wil (mits vóór tien uur), waar altijd kennissen zijn om mee te babbelen, waar de grammofoon de vreselijkste Hollandse deunen draait. Maar waar ook de gamelen gehoord wordt, op de nationale feesten, bij het Indische nieuwjaar aan het einde van de vasten. Dan leggen ze, mannen en vrouwen — want het is ook een tehuis voor djongos, altijd maar heel weinig zijn — dan leggen ze geld bij elkaar, er wordt versierd en dan wordt er feestgevierd twee, drie dagen achter elkaar, tot diep in de nacht. Zo is daar een stukje Indië aan een brede laan in Den Haag.”

De oorlog nadert

“Toch is het tegenwoordig niet meer, wat het vroeger was”, schreef het Bataviaasch Nieuwsblad over het leven van de baboes. Nog in datzelfde jaar 1939 berichtte De Indische Courant van hun financiële problemen:

Van Boetzelaerlaan 2, Den Haag (2008)

“Actie om loonsverhoging: Ook de zeebaboe’s hebben hun actie voor positie-verbetering gevoerd, en met succes. Zij hebben wel niet een vereniging in optima forma gesticht, maar staken de koppen toch bij elkaar en het gevolg van hun gezamenlijk beraad was dat op de Gemeentelijke Arbeidsbeurs te Batavia een bespreking werd gevoerd over loonsverhooging. Baboe Harminta, die al meer dan veertig dienstreizen achter den rug heeft, trad als voorzitster op; zij is geboortig uit Soerabaia, maar woont te Batavia. In totaal waren er ruim tien baboes, die zich onder haar leiding hadden gesteld. De Mina’s en Sarina, of hoe ze verder heten mogen, bleken op het punt van hun verlangens zeer eensgezind. De presidente toonde zich trouwens zeer goed op de hoogte van de huidige omstandigheden wat het reizen naar en van Nederland betreft.
Een zeebaboe ontvangt als regel een handgeld van ƒ 30.— vooruit en na afloop van de reis nog ƒ 20. Nu is door de oorlogstoestand de duur van het verblijf in Nederland zeer onzeker geworden. Er valt niet te zeggen, wanneer er weer een boot, mailboot of vrachtboot naar Indië vertrekt. Wel is er in Den Haag, aan de Van Boetzelaerslaan, een Tehuis voor Inheems personeel, waar de baboe’s tegen zeer matige prijs onderdak kunnen krijgen, maar hun loon is niet op een verblijf van onzekere duur berekend. Daarbij komt, dat de meeste baboe’s niet met de families meegaan, als deze voor de overlandreis in Genua of Marseille afstappen; zij reizen met de boot verder, naar Amsterdam of Rotterdam. Daarbij is nu gekomen het risico van aanhouding van het schip in een Engelse haven, dat wordt door de scheepvaartmaatschappijen als het verblijf in een noodhaven beschouwd, zodat daarvoor niet geldt de bepaling, dat de baboe’s gratis medereizen. Intusschen zijn de scheepvaartmaatschappijen zeer coulant, wat betreft de kostenberekening voor het verblijf in een noodhaven. Maar de zeebaboes verliezen ook daardoor tijd zonder verdiensten te hebben.
Kort en goed, de Gemeentelijke Arbeidsbeurs heeft de bezwaren der zeebaboes erkend en besloten werd hun tarief te brengen op ƒ 50 handgeld en ƒ 25 uit te keren bij ontslag in Nederland. Waarmede de vergadering der zeebaboes accoord ging.”

Dat was 3 november 1939. Ongeveer tegelijkertijd verordonneerde de Britten dat er geen schip meer doorheen kwam. Wat met de laatste vooroorlogse zeebaboes gebeurd is, is niet bekend. Als de schepen niet meer doorvoeren naar Nederland waren de baboes verplicht in Genua of Marseille aan land te gaan en verder te reizen met het gezin waarvoor zij werkten, per trein. Het treinkaartje diende in dat geval extra te worden betaald. Hoeveel zeebaboes nadien, maar voor 10 mei 1945, naar Nederland zijn gereisd en van de nieuwe regeling gebruik hebben kunen maken, we weten het niet. Veel zullen het er niet geweest zijn. Het tehuis, tenslotte, werd in 1948 gesloten. Het beroep zeebaboe bestond niet meer.

Oom Piet Creutzberg krijgsgevangen Indonesië 1942

Registratiekaart krijgsgevangene 1942.

Freek Creutzberg en het Friese front

Voorwoord In 1991 verscheen, op iniatief en met financiële steun van de NAM en Mobil, het Nederlandstalig NIOZ-Rapport 'De Ecologie van het Friese Front'. Daarin was de toenmalige informatie over dit Friese Front gebundeld in een tiental hoofdstukken van diverse auteurs, allen werkzaam op het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). In de inleiding van dat rapport werd toen aangegeven dat men de naam 'Friese Front' niet tegenkwam op zeekaarten en in literatuur over de Noordzee aangezien die benaming pas in 1985 bedacht werd door Nederlandse en Duitse oceanografen om het zomerse getij front ten noorden van de Waddeneilanden aan te geven, in analogie van bijvoorbeeld het Flamborough Front aan de Engelse oostkust. In de loop van de afgelopen jaren is de naam 'Friese Front' echter allengs bekender geworden, zeker in het onderzoek en beleid van de Noordzee. En in de oorspronkelijke betekenis van waterfront, met een wisselende positie, is het nu bijvoorbeeld in de Noordzee-atlas (ICONA, 1992, kaart 14) terug te vinden. Maar bioloog Freek Creutzberg en zijn medewerkers van de toenmalige NIOZ-afdeling Autoecologie gebruikten die naam Friese Front heel specifiek voor een geografische locatie: de rijke bodemzone op de overgang van de zandige, circa 25 m diepe Noordzee ten westen van onze Waddeneilanden, naar de slibrijke, 50 m diepe Oestergronden meer noordwaarts. Alhoewel de positie van het zomerse getijfront vaak samenvalt met deze rijke bodemzone, bestond er, althans onder de NIOZ-biologen, een sterke voorkeur om de naam te reserveren voor die in de jaren zeventig jaren ontdekte bodemzone, temeer omdat dit markante fenomeen het hele jaar door aanwezig is op een vaste locatie. In het laatste hoofdstuk van dat NIOZ-Rapport uit 1991 schreef ik indertijd: 'De naam Friese Front dient daarom vooral gekoppeld te worden aan het bodemfront, zoals dit impliciet door een publicatie van Creutzberg (Waddenbulletin 1989) al gemeengoed aan het worden is.' Als zodanig duikt het Front nu ook op in topografische kaarten van publicaties, bijvoorbeeld in de 'Atlas of the zoobenthos of the Dutch Continental Shelf (Holtmann e.a., 1996; Fig.3) maar ook in de Noordzee-atlas (kaarten 1-3). Frappant is nu dat de aanleiding voor het huidige rapport juist het feit is dat midden negentiger jaren ontdekt werd dat het bodemfront, met markante benthos-soorten in hoge dichtheden in een typische zonering, aan het verdwijnen was. Deze onverwachte ontwikkeling leidde tot een oplevende interesse voor het Friese Front, en resulteerde in nieuwe NIOZ-vaarprogramma's van met name onderzoekers uit de afdeling Manen Ecologie. Maar ook bij het beleid binnen de Rijkswaterstaat trok de verdwijning van het Front de nodige aandacht. In de lopende monitorprogramma's wordt het gebied van het Friese Front maar zeer beperkt bemonsterd, zodat de Directie Noordzee besloot om binnen het project 'Toestand van de levende zee' extra scheepstijd ter beschikking te stellen aan het Rijks Instituut voor Kust en Zee (RIKZ) voor een meer gedetailleerde bemonstering van het gebied. Het RIKZ nodigde het NIOZ uit om op basis van wetenschappelijke samenwerking aan deze 'Meetcampagne Friese Front 1999' mee te werken. En om aan de hand van de recente gegevens, merendeels nog niet gepubliceerd, een beeld te schetsen van de huidige situatie en inzichten betreffende het Friese Front, als onderbouwing van het beoogde meetprogramma. Bij lezing van dit rapport zal blijken dat ons begrip van het reilen en zeilen van het Front nog verre van compleet is. Inmiddels is die vaartocht met de 'Mitra' begin september uitgevoerd, met veel succes. In dit rapport wordt nog niet uitvoerig op de nieuwe gegevens ingegaan, temeer omdat de schat aan data en monsters nog niet verwerkt is. Op deze Mitra-tocht werd echter voor het eerst ook uitvoerig in het Engelse deel van de Zuidelijke Bocht gemonsterd en in het laatste hoofdstuk wordt beschreven dat daarmee opnieuw een puzzie-stukje van het 'Geheim van het Friese Front' gevonden lijkt te zijn. Texel, oktober 1999 Martien A. Baars

1. Introduction

1.1 Background and objectives

In the early 1980's the Frisian Front has been identified by the former NIOZ scientist Dr. Freek Creutzberg as a biologically interesting zone between the shallow southern North Sea (25 m) and the deeper Oyster Ground (50 m). One of the first features Creutzberg noticed was that there was an abrupt transition in the sediment composition of the seabed between the 30-m and 40-m depth contours. Going from south to north the sediment appeared to change from sand into more or less pure clay with high mud contents within a few geographical minutes, c.q. nautical miles. Apparently, the maximum tidal current velocities drop here below a critical level, resulting in high mud and organic carbon contents of the bottom. The sharp transition in sediment composition at about the 35-m isobath has been called the benthic front. One of the most striking features that distinguished the benthic fauna in the muddy sediment below the 35-m isosobath from the fauna in the shallower sandy areas was the mass occurrence of the brittlestar Amphiura filiformis. At stations with a mud content below 2% this species was always absent, but below the 35-m isobath the numbers rapidly increased, with densities ranging from 400 to 2000 indiv. per m2.

Creutzberg did more observations. At various occasions he collected water samples which revealed bands of enhanced chlorophyll concentrations parallel to the local depth contours, often at or in the vicinity of the transition between the completely mixed water in the south and the stratified water in the north. The cause of this enhanced concentrations, c.q. productivity, at or in the vicinity of the pelagic front and the relation with the benthic front has been subject of wide discussions and various explanatory hypotheses have been proposed. The main hypothesis (originally by F. Creutzberg) is that this is caused by a substantial flux of regenerated nutrients from the bottom into the water column, leading to a marked 'new production' and resulting in chlorophyll concentrations that are at least doubled compared to southern and northern waters. Secondly, since in the area different water masses converge (Central North Sea Water, English Coastal Water, English Channel Water, Continental Coastal Water), it has also been suggested that fronts between these water masses lead to increased primary productivity in case different limiting factors are involved. Thirdly, the summer tidal front between mixed water in the south and stratified water above the Oysterground is often coinciding with the site of the enriched benthic zone. So upwelling and mixing of deeper, relatively nutrient-rich water at the tidal front could be another cause for increased water column productivity above the Frisian Front.

Multidisciplinary expeditions have been carried out in the area in 1986 and 1987. However, since these extensive studies did not reveal clear bands of elevated chlorophyll concentrations (c.q. primary productivity) the interest for the Frisian Front flagged. Even when during a revisit of the area in the late summer of 1990 a clear chlorophyll band was observed again, this observation failed to give a new impulse to research of the area.

During recent years a large number of macrofauna samples have been collected repeatedly at stations over the whole Dutch sector of the North Sea, including the Frisian Front area, in the framework of various programmes (MILZON, BIOMON, Monitoring Offshore installations, the NIOZ biological course). The data sets resulting from these programmes all have in common that they suggest a drastic decrease of Amphiura filiformis densities in (at least parts of) the Frisian Front area. Such a decrease is most clearly illustrated by the situation observed in consecutive years at the central Frisian Front station META 2 (53042.5' N, 4030' E). Up to 1992 A. filiformis densities at this station were always far beyond 1000 indiv. per m2. A first indication of decreasing densities was observed in 1993 when the numbers fell below 1000 indiv. per m2. This tendency continued in the following years and in 1995 and 1996 the densities at META 2 were estimated at no more than 100 indiv. per m2. Further, there are indications that A. filiformis is not the only species for which densities changed. For example, the gastropodTurritella communis, which was frequently found in the 1980's, seems to have become relatively rare in the 1990's.

The decrease of A. filiformis was the actual motive to restart the investigations at the Frisian Front. Have hydrographic or other environmental factors, e.g. food availability changed? Or is failing spatfall, failing recruitment or mortality among older adults the cause of the decrease? The 1997 expedition to the Frisian Front was meant as a first step to answer these questions. In the first place the expedition was aimed to assess to what extend the Frisian Front can be distinguished as an enriched (pelagic and benthic) zone compared to the surrounding areas and whether the position of the front has changed compared to the situation before 1990.

1.2 Period

The expedition consisted of two 5-day cruises, the first from 15 to 19 September and the second from 22 to 26 September 1997. During the first week a combined pelagic and benthic programme was carried out. The second week was mainly used for benthic work.

1.3 Study area

Sampling stations were concentrated on 6 north-south transects between 30.30' and 60.00' E and between 530.25 and 540.10' N (Fig. 1). Each transect consisted of 10 to 14 stations at intervals of 3 miles. An additional CTD-rosettesampler section was measured on a transect in the Oyster Ground. Exact positions of all sampling stations and information on the sampling activities at these stations are given in the Appendix.

1.4 Operational methods

The on board activities consisted of the following:

1) Benthos sampling with a large boxcorer (50x50 cm) at all stations of the 6 north-south transects. Subcores were collected from each sample for sediment characteristics (grainsize, pigment content) and numbers of larval Amphiura filiformis. The remainder of the samples was washed over a sieve (1 mm) to collect the macrofauna.

2) Continuous registration of temperature, salinity and fluorescence of the surface water by means of the onboard aquaflow system (along the north-south sampling sections at daytime and along additional sections during sampling breaks at night). It was anticipated that spatial patterns in chlorofyll concentrations of the surface water could be compared later to simultaneous satellite images (SeaWiFS).

3) CTD rosette sampling along the central Frisian Front section (4030' E), CTD rosette sampling along a section in the Oysterground and CTD casts along the 3030' and 5000' E sections.

4) Vertical net hauls (200 m m and/or 50 m m) at all stations of the central section (4030' E) and at 3 extreme stations ('South', 'Front', 'North') of the 4000' and 5000' E sections, for determination of zooplankton displacement volume (biomass 'new style', i.e. after removal of exuviae). All catches were frozen at -80oC, for later measurement of chitobiase activity (in copepods), and for taxonomic composition. In addition, vertical net hauls were made to obtain material for moulting experiments.

The following questions were to be addressed in the Sept 1997 cruise in case the enriched pelagic zone was occurring above the benthic Frisian Front:

• What is the spatial extension in SW-NE direction (the direction of the residual current) of the increased chlorophyll concentrations? During the earlier cruises only a central single section has been studied, but on the basis of the 'new nutrients-long residence time' hypothesis (or the water mass hypothesis) it should be a SW-NE stretched chlorofyl-'curtain'.
• Is the phytoplankton species composition in the 'chlorophyll-curtain' different from southern and northern waters? During some earlier cruises HPLC pigment analyses were done, but microscopical or flowcytometrically analyses lacked so far.
• Does the abundance of bacteria, microzooplankton and mesozooplankton reflect the chlorophyll distribution? Is there increased secondary production (higher growth rates, relected in increased activity of the moulting enzyme chitobiase) at the 'chlorophyll-curtain'? During previous cruises these groups have not been sampled, except for mesozooplankton during the Sept 1990 cruise: copepod numbers were about doubled compared to the northern waters, indicating a marked response to the increased phytoplankton stock.

Perhaps Piet Creutzberg is and essentially always has been an artisan and an admirer of the best in craftmanship. The emphasis on the practical side of things seems to pervade whatever he undertook during half a century. Anyway, it is as a trader of the historical craft - wielding a Chinese abacus or an electronic computing devic- that, from about 1965 onwards, an increasing number of younger students of Indonesian social, economic and political history have met him in the depot of the 20th century colonial archives in The Hague or at the Royal Tropical Institute in Amsterdam. Of the scores of Dutch, Indonesian, British, Scandinavian, German, American, Australian and Japanese historians he inspired and advised some were writing a master's thesis, others had already made part of their academic career in Indonesian history or related topics, but most of them were in the critical phases of collecting published or archival materials with a view to their incorporation in doctoral dissertations.

Creutzberg FAMILY

Creutzberg Jelis (1879 - 1951 )   
Creutzberg Pieta (1915 - 1997 ), DAUGHTER  
Creutzberg Francoise (1884 - 1960 ), WIFE  

Rescue Story

Creutzberg, Piëta Vincentina & Jelis-Jan & Callenfels, Francoise Nelly (van Stein)
On September 11, 1943, Peter Santcroos was born in a non-Jewish hospital in Naarden, North Holland. Nobody knew that his mother, Elizabeth, was Jewish. Piëta Creutzberg, a nurse, thought that the young mother might develop some confidence if she read to her from the Bible. Piëta instinctively chose to read from the Old Testament and Elizabeth soon began pouring her heart out to the nurse. “Nurse Creutzberg did not lose any time,” Peter’s father wrote in his testimony to Yad Vashem. “She took the baby, left the hospital, and brought him to her parents [the Reverend Jelis and Francoise Creutzberg] in Nijmegen, Gelderland, who took care of him for 16 months under the most terrible circumstances. [Peter remained there] until Nijmegen was liberated and we were able to collect our son in February 1945.” During this time, the Japanese shot Jelis and Francoise’s eldest son and the Germans shot Piëta’s fiancé. “I would like to draw your attention,” Mr. Santcroos wrote, “to the fact that the Reverend Creutzberg never baptized the child, but considered it a great joy and satisfaction to himself and his wife to return a Jewish child unharmed to his parents and to Jewry.” After the war, one of the main streets in Nijmegen was named after Jelis-Jan Creutzberg.
On August 12, 1975, Yad Vashem recognized Pieta Vincentina Creutzberg and her parents, Jelis-Jan Creutzberg and Francoise Nelly Creutzberg-van Stein Callenfels, as Righteous Among the Nations

Genoemd in Yad Vashem

Creutzberg, Pieta Vincentia 967 1975 Creutzberg, Rev. Jelis J & Francoise (v. Stein) 967 1975

Martinus Cornelis Cavaljé

Verzetswerk en illegaliteit

1940-1945

      (1916-1942)     

Ties Cavaljé, zoon van Ubbo Petrus Cavaljé en Magdalena Anna de Jong, studeerde theologie in Utrecht en werd in 1940 hulppredikant bij ds. Jelis Jan Creutzberg van de Ned. Herv. gemeente in Neerbos-Hees. Hij werd lid van de verzetsgroep "Het Oranjevendel" en van de groep Hogerland. In samenwerking met anderen hielp hij al in 1941 bij het verbergen en doorsluizen van geallieerde piloten naar de vrijheid. Hij verzamelde  spionagegegevens en gaf die door naar Engeland. Hij werd gearresteerd, waarschijnlijk door verraad, op 19 januari 1942. Gefusilleerd op 19 november 1942 bij Soesterberg. De Cavaljéweg in Nijmegen is naar hem vernoemd. Hij was verloofd met Pien Creutzberg, dochter van ds. J.J. Creutzberg, die in de oorlog twee zonen, Karel en Loet, verloor.

Bron: Nijmeegse Biografieën II in Jaarboek Numaga 2006 met foto, p.44, zie ook Bio's III in Jaarboek Numaga 2013, p.46-47; PK; OGS + foto grafsteen; de Cavaljéweg in Nijmegen is naar hem vernoemd.

Karel Frederik Creutzberg

Japanse bezetting van Indië - Balikpapan(Borneo) Massa-executie

20 of 24 februari 1942

Dominee Karel Creutzberg, zoon van ds. Jelis Jan Creutzberg(1879-1951) en  Francoise Nellij van Stein Callenfels (1885-1960), verbleef sinds 1933 als dominee op diverse plaatsen in Nederlands-Indië. Daarnaast was hij sinds 1941 ook legerpredikant in Balikpapan en daar trokken de Japanse troepen in januari 1942 binnen. Omdat de olievelden door het KNIL ondanks een Japans ultimatum vernield waren, werden alle daar nog aanwezige Nederlanders onder wie ds. Karel Creutzberg een maand later (op 20 of 24 februari 1942) vanaf het strand in Balikpapan in zee gedreven en neergeschoten. Zie ook het ODN-videoportret op Youtube:.

De naam van Karel F. Creutzberg komt voor op de herdenkingsplaquette van het Stedelijk Gymnasium Nijmegen. Kennelijk was hij oud-leerling van deze school. Zijn vader, ds. J.J. Creutzberg, in Nijmegen verloor tijdens de oorlog twee zonen, Karel en Loed. Bovendien kwam ook de verloofde van zijn dochter, hulppredikant M.C. Cavaljé, als gevolg van verzetswerk om het leven.

Bron: OGS, ged.boek 40; e-mail J.Brauer 7 nov.`09; Jaarboek Numaga 2013, p.46-47 over het gezin van ds. J.J. Creutzberg

Naam: K.F. Creutzberg

Voornamen:

Karel Frederik

Geslacht:

Man

Nationaliteit:Nederlandse

Geloof/kerkgenootschap: Nederlands-hervormd

Beroep:

Ds. Res.L. pred. KNIL

Burgerlijke staat: gehuwd

Adres: Hazenkampseweg 26

Woonplaats:

Nijmegen

Geboortedatum:

02-10-1908

Geboorteplaats:

Anna Paulowna

Overlijdensdatum:

20-02-1942

Overlijdensplaats:

Balikpapan (Ned.Indië)

Overlijdenslocatie:

Balikpapan

Begraafplaats:

Ereveld Kembang Kuning 176-179, Surabaya

Doodsomstandigheid:

omgebracht

Gebeurtenis groep:Japanse bezetting van Nederlands-Indië

Gebeurtenis: Japanse bezetting van Indië - Balikpapan(Borneo) Massa-executie

Militairen: Nederlands

Lodewijk Gerard Theodoor Creutzberg

Verzetswerk en illegaliteit

1940-1945

Loed (ook wel Loet) Creutzberg was in 1920 geboren als tweede zoon van Ds. Jelis Jan Creutzberg. Vader Creutzberg was dominee, eerst in Hees en vanaf 1926 in de nieuwe wijk Hazenkamp in Nijmegen. Als voorzitter van de Christelijke scholen in Nijmegen kwam hij in conflict met de Duitse bezetter over  een provocerende Duitsgezinde onderwijzer, lid van de NSB. Ds. Creutzberg kwam er zelf zonder kleerscheuren vanaf, maar verloor in de Tweede Wereldoorlog zijn twee zonen Karel en Loed, Ook de verloofde van zijn dochter Pien, Ties Cavaljé, kwam om en wel als gevolg van zijn verzetswerk in Nijmegen. Karel Creutzberg was legerpredikant in het KNIL en werd vermoord door de Japanners in Balikpapan in februari '42,

Zijn jongere broer Loed Creutzberg had eerst op diverse scholen voor voortgezet onderwijs in Nijmegen gezeten, maar Loed was geen studiebol, eerder een liefhebber van actie en sport. Hij was een enthousiast padvinder en werd later lid van de roeivereniging. Het was zijn droom om vliegenier te worden, maar door de tegenvallende schoolresultaten leek die wens niet erg kansrijk. Sinds 1938 zat Loed op kamers in Amsterdam en volgde hij onderwijs aan de Electro Technische School (ETS) daar. Maar ook die studie vlotte niet.

In 1940 werd Loed als dienstplichtig militair gemobiliseerd en geplaatst bij het Korps Genietroepen in Rotterdam. Na de demobilisatie kwam Loed in het verzet terecht, eerst in Amsterdam, maar daarover is nog weinig bekend. Sinds april 1943 was hij ondergedoken bij dr. Bruins te Doornspijk omdat hij door de bezettende macht werd gezocht. Daar in de noordelijke Veluwe en met name in Nunspeet en Doornspijk raakte hij al snel opnieuw en intensief bij het verzet betrokken. Hij verspreidde illegale bladen (o.a. Trouw), plaatste onderduikers, organiseerde op grote schaal bonkaarten (o.a. overval op distributiekantoor te Wezep), vervoerde gestrande geallieerde vliegers en nam als KP-commandant actief deel aan de spoorwegsabotage en het vervoer van munitie en wapens. Na september 1944 werd hij in de noordelijke Veluwe commandant bij de Stoottroepen van de Binnenlandse Strijdkrachten.

Maar nauwelijks was dat gebied bevrijd (rond 19 april 1945) of Loed spoedde zich naar het eerder bevrijde Zuiden. Daar meldde hij zich aan als oorlogsvrijwilliger. Dankzij zijn verdiensten in de illegaliteit werd hij snel toegelaten tot de vliegeropleiding van de Royal Air Force (RAF) en op 15 mei schreef hij vanuit Engeland zijn eerste enthousiaste brief naar Nijmegen. Al snel werd hij gestationeerd in de omgeving van Wolverhampton. Daar maakte hij als leerling-vlieger ook zijn eerste vlucht. Loeds vliegeniersdroom was dus toch nog uitgekomen. Des te tragischer was het dat hij geheel onverwacht op 28 juli 1945 in de buurt van zijn basis in Wolverhampton om het leven kwam doordat een vrachtauto bij een inhaalmanoeuvre Loed op zijn fiets van de weg reed. Hij werd op de Borough Cemetery van Wolverhampton begraven.

Bronnen: OGS + foto gedenksteen Ereveld Mill Hill in Londen. Naar J.J. Creutzberg en Cavaljé zijn straten genoemd in Nijmegen; Jaarboek Numaga 2013, p.46-47 over het gezin van J.J. Creutzberg; PK; Wolter Noordman, Luchtalarm op de Veluwe (Kampen 2002), p. 22-23. Adriaan van Boven, 'LO-Overijssel', Het Grote Gebod. Gedenkboek LO-LKP, 'In memoriam L.G.F. Creutzberg', De Zwerver van 24 augustus 1945. Henk van der Duim, Wij herdenken ... (Erven Tijl, Zwolle, tweede druk 1946). Brieven van Loed Creutzberg aan zijn ouders in Nijmegen van mei-juli 1945, bezit J.J. van Leeuwen te Zutphen.

Naam: L.G.T. Creutzberg

Voornamen:

Lodewijk Gerard Theodoor

Roepnaam:

Loet of Loed

Geslacht:

Man

Nationaliteit:

Nederlandse

Geloof/kerkgenootschap:

Nederlands-hervormd

Beroep:

Sold. R.A.F.

Burgerlijke staat:

ongehuwd

Adres:

Hazenkampseweg 26

Woonplaats:

Nijmegen

Geboortedatum:

18-12-1920

Geboortedatum toevoeging:

Geboorteplaats:

Nijmegen

Overlijdensdatum:

28-07-1945

Overlijdensdatum toevoeging:

Overlijdensplaats:

Wolverhampton (GB)

Overlijdenslocatie:

Wolverhampton (GB)

Begraafplaats:

Borough Cemetery,66, Wolverhampton

Doodsomstandigheid:

omgekomen door noodlottig ongeval

Gebeurtenis groep:

Verzetsactiviteiten

Gebeurtenis:

Verzetswerk en illegaliteit

Oorlogscategorie:

Burgers: verzetsmensen
Militairen: Nederlands

Dossiernummer:

OGS

Peter Creutzberg is een Nederlands filmmaker en cameraman die vooral in Suriname en de Nederlandse Antillen actief is. Hoewel collega’s met grotere faam in dezelfde tijd Suriname (Herman van der Horst met Faja Lobbi) en de Antillen (John Fernhout met ABC en Blue Peter) bezoeken, weet Creutzberg zich door zijn langdurig verblijf toch een bijzondere positie te verwerven. Zo wordt hij bij uitstek de chroniqueur van ‘de West’ tussen midden jaren vijftig en midden jaren zeventig, van de periode van het optimistische geloof in de maakbaarheid van de samenleving tot die van de angst voor de ecologische catastrofe. Met zijn films geeft hij de Nederlandse overheid letterlijk een (commentaar)stem, maar in de films van de Filmgroep Suriname, in Corsow en in zijn documentaires over natuurbehoud laat hij wel degelijk Surinamers en Antillianen aan het woord. Hij is een bioloog die zich tot etnoloog ontpopt en vervolgens weer bioloog wordt. Hoewel hij winnaar is van de prestigieuze Staatsprijs voor Film, heeft hij er geen probleem mee stock materiaal te schieten voor zijn collega’s. Kortom, hij is een pendelaar tussen verschillende culturen.

Creutzberg studeert biologie aan de Rijksuniversiteit Leiden. In 1948 maakt hij tijdens een wetenschappelijke expeditie in Suriname opnamen voor een film die hij de titel Wakaboen geeft. Na een korte carrière als visserij-onderzoeker op de Noordzee, dat resulteert in een film over de oestercultuur Imperialen 00000 (1950), vertrekt hij naar Sierra Leone. Daar maakt hij twee documentaires ’N Wali bena en Mangrove (1954).

In 1955 vertrekt Creutzberg op uitnodiging van de Sticusa (Stichting Culturele Samenwerking tussen Nederland, Indonesië, Suriname en de Nederlandse Antillen) naar Suriname om een filmopleiding te verzorgen voor een aantal jonge Surinamers. De groep wordt bekend als Filmgroep Suriname. In het jaar van aankomst helpt Creutzberg samen met leden van de groep Polygoon cameraman Piet Buis bij de opnamen van het bezoek van Koningin Juliana aan Suriname. In juli 1956 vertrekt Creutzberg met zijn drie meest belovende pupillen naar Nederland, waar ze onder diens leiding bij Multifilm een training ondergaan. De Filmgroep produceert onder meer Selantie (1956), over de opening van een zendingshospitaal van de Evangelische Broedergemeente, De kansen keren (1958), over leprabestrijding, Geen wonder maar: geduld (1958), over onderwijs aan blinden en doofstommen, en Het huis waaraan wij bouwen (1958) over de ontginning van polders in het kader van het Tien Jaren Plan.

Creutzberg werkt tevens als correspondent voor het Polygoon journaal. Hij vervaardigt items voor de rubriek "Uit de West". In 1959 besluit Creutzberg, die eerst door de Sticusa en later door de Surinaamse regering werd betaald, als zelfstandig cineast verder te gaan. Deze keuze wordt mede ingegeven door zijn moeizame relatie met de Regerings Voorlichtings Dienst Suriname. In opdracht van de Stichting voor de Ontwikkeling van Machinale Landbouw in Suriname maakt hij de film "Zwampoogst" die qua vorm en retoriek veel lijkt op de films over de nieuwe IJsselmeerpolders in Nederland. Ook maakt hij Gevleugelde verovering (1961), een film over de Operatie Sprinkhaan, waarbij eenvoudige vliegveldjes in de jungle van Suriname worden aangelegd om de binnenlanden te ontsluiten. Verder worden opnamen die Creutzberg in Suriname heeft gemaakt, bij Cinecentrum in Hilversum gemonteerd tot korte films waarin de modernisering van dit deel van het Koninkrijk wordt getoond.

Weer met de steun van de Sticusa maakt Creutzberg in de overstap naar de Nederlandse Antillen, waar een equivalent van de Filmgroep Suriname node wordt gemist. Met zijn gezin verhuist hij naar de Antillen en vervaardigt de kleurenfilms Oke aki Antillas (1962) en Te aworo (1964). In 1966 volgt de ambitieuze speelfilmCorsow waarvoor de Antilliaanse schrijver Boeli van Leeuwen het scenario schrijft. In 1967 wordt de film onderscheiden met de Staatsprijs voor Film. De toekenning van deze belangrijkste Nederlandse onderscheiding op filmgebied aan "Corsow" is overigens niet onomstreden. Vooraanstaande filmcritici als Jan Blokker zien Creutzberg als een vertegenwoordiger van een ‘ouderwetse’ manier van filmmaken. Ze steken hun ongenoegen over de keuze van de jury niet onder stoelen of banken.

Creutzberg is ook voor anderen dan Cinecentrum een belangrijke leverancier van stock materiaal over ‘de West’. Zo maken Charles Huguenot van der Linden (voor Das Salz des Lebens, 1968) en Bert Haanstra (voor Bij de beesten af, 1972) gebruik van door hem opgenomen materiaal.

Nadat Creutzberg in 1971 met De gouden zwamp en Wageningen nogmaals twee films over de zegeningen van de landontginning voor de Stichting voor de Ontwikkeling van Machinale Landbouw in Suriname heeft afgeleverd, veranderen zijn volgende films radicaal van boodschap: niet langer staat modernisering centraal. In plaats daarvan wordt natuurbehoud het voornaamste thema. Voor de in 1969 opgerichte Stichting Natuurbehoud Suriname (Stinasu) schrijft Creutzberg een rapport, waarin hij de productie van een aantal voorlichtingsfilms bepleit. Doel van deze films zijn om in Suriname een ‘nieuwe mentaliteit’ ten aanzien van de natuur te bewerkstelligen. Om die reden moeten, aldus Creutzberg, "de presentatievorm zodanig […] worden, dat alles ervaren kan worden als zuiver eigen, zuiver Surinaams". Met de onmisbare financiële steun van Sticusa gaat hij vervolgens aan de slag. Zijn opleiding als bioloog komt hem hierbij natuurlijk goed van pas. Wel blijft hij een ‘ouderwetse’ stijl van filmen aanhangen, met beelden die in de studio van geluid en commentaar worden voorzien. In 1971 zijn de eerste twee films uit de reeks van zeven gereed. In 1974 volgt de rest van de films.

Na deze filmreeks verlegt Creutzberg zijn werkterrein naar Colombia, waar hij aan diverse producties meewerkt. Tevens wijdt hij zich aan het verzamelen van fossielen die nu te zien zijn in een een naar hem genoemde zaal in het Museo de Historia Natural de la Sabana.

Peter Creutzberg kijkt terug (spaanstalig)

M. Vasalis is het pseudoniem van Margaretha Droogleever Fortuyn-Leenmans. Vasalis is een latinisering is van haar meisjesnaam ‘Leenmans’. Zij werd 13 februari 1909 geboren in Den Haag. Deze dichteres woonde van 1964 tot haar overlijden in 1998 te Roden.

In 1940 debuteerde zij met de bundel Parken en woestijnen. Haar andere dichtbundels zijn De vogel Phoenix uit 1947, Vergezichten en gezichten uit 1954 en postuum in 2002 De oude kustlijn. Haar werk is veelvuldig bekroond, onder meer met de Constantijn Huygensprijs in 1974 en de P.C. Hooft-prijs in 1982.

Zij was de dochter van Hal en Louise Leenmans-Creutzberg 

Een tweede kans voor vrouwen én overhemden

Ondernemer in beeld | Jolijn Creutzberg

Wie een oud, maar dierbaar overhemd opstuurt naar Van Hulley, krijgt hem binnen een week als boxershort weer terug. Niet alleen milieuvriendelijk om zo je oude kleding te recyclen, maar bovendien sociaal. Bij het naaiatelier Van Hulley krijgen namelijk vrouwen met een afstand tot de arbeidsmarkt een kans om weer in het werkritme te komen, Nederlands te leren en kennis en vaardigheden op te doen. Initiatiefnemer Jolijn Creutzberg vertelt.

Haal meer uit mvo

 Klik hier

Ondernemer in beeld: Jolijn Creutzberg
Functie: initiatiefnemer
Bedrijf: Van Hulley
Plaats: Groningen
Opgericht: november 2012
Personeel: 13
Bedrijfsvorm: social enterprise
 
Creutzberg: “Wij werken samen met de gemeente Groningen en multicultureel vrouwencentrum Jasmijn om vrouwen, het zijn toch vooral vrouwen die hier willen werken, een leerwerkervaring te bieden. Op dit moment zijn dertien vrouwen actief bij Van Hulley. Het zijn momenteel vooral allochtone vrouwen die  we begeleiden naar betaald werk. Ze leren niet alleen boxershorts maken, maar vergroten hun zelfstandigheid en sociale en communicatieve vaardigheden. Het is prachtig om te zien hoe dat op allerlei vlakken vruchten afwerpt. Als wij bijvoorbeeld met het mobiele atelier bij een bedrijf staan, dan vertellen de naaisters zelf over Van Hulley. Dat was in het begin ondenkbaar.”

50-plussers

Maar Van Hulley is er niet alleen voor vrouwen van allochtone afkomst. Creutzberg: “Ik hoop dat er in de toekomst ook Nederlandse vrouwen bijkomen, vooral voor 50-plussers zie ik mogelijkheden. Door een tijdje bij Van Hulley te werken, kunnen ook zij weer terugstromen in de arbeidsmarkt. Het gaat erom dat iedereen met een afstand tot de arbeidsmarkt een tweede kans krijgt. En juist met hun kennis en levenservaring  kunnen zij een mooie aanvulling vormen.”

 
In de ruim anderhalf jaar dat Van Hulley bestaat, groeit het bedrijf hard. Nu worden elke maand zo’n tweehonderd boxershorts voor mannen én vrouwen (je kunt ook blouses opsturen) geproduceerd, al zeker twee tot drie keer meer dan een jaar eerder.

Duurzaam

Creutzberg: “Mensen zijn steeds meer bezig met hoe hun kleding is geproduceerd.

De ramp met de kledingfabriek in Bangladesh heeft mensen bewuster gemaakt van de omstandigheden waaronder dat gebeurt. Er is duidelijk een trend waarneembaar naar eerlijk geproduceerde kleding. Dat geldt ook voor duurzaamheid en recycling. Beide maatschappelijke ontwikkelingen vind je terug bij Van Hulley. Bovendien is ons product erg persoonlijk en zit er vaak een bijzonder verhaal aan vast.  Het was bijvoorbeeld een trouwoverhemd, of een blouse gekocht op een bijzondere reis. Ook hebben we al meerdere keren boxers gemaakt van  overhemden van een  overleden vader, voor zijn kinderen. Dat is een hele bijzondere herinnering natuurlijk."
 
Maar misschien wel het allerbelangrijkste voor klanten: Van Hulley levert kwaliteit. “We merken dat mensen nu bestellingen herhalen, omdat ze de shorts zo graag dragen. Je kunt zien dat er veel handwerk en aandacht in zit, het zijn echt unieke boxershorts geworden. Qua prijs kunnen we concurreren met de duurdere merken, het kost 27,50 euro om je overhemd te laten ombouwen inclusief verzending. En dan heb je een echte Van Hulley, met kenmerkende details, zoals de manchet van de mouw die voor de gulp gebruikt wordt. Natuurlijk duurt het nog wel even voor ons merk echt bekend is, maar  de start is veelbelovend,” vertelt Creutzberg.

Doorgroeien

Uiteindelijk is het de bedoeling dat de vrouwen uit het naaiatelier doorgroeien, bijvoorbeeld naar een eigen coöperatie van Van Hulley of naar een ander, misschien zelfs eigen bedrijf. “In principe hebben vrouwen een participatiebaan voor twee jaar, daarna moeten zij zelfstandig verder kunnen. We bestaan nog maar anderhalf jaar, maar er komt zeker een vervolgplan om deze vrouwen verder te begeleiden. Door van Van Hulley een sterk merk te maken, gebaseerd op de pijlers sociaal, duurzaam en persoonlijk, hoop ik in de toekomst heel veel vrouwen die tweede kans bieden."

Foto: Carina Dolfing.

Barbara Braams

Honderden pubers belanden jaarlijks in het ziekenhuis met een alcoholvergiftiging. Ze vormen de meerderheid van gearresteerden op verdenking van misdrijven en maken de meeste ongelukken van alle weggebruikers. Het ene moment beloven ze dat ze geen alcohol of drugs gaan gebruiken en diezelfde avond gaat het al mis. Waar komt deze hang naar risicogedrag vandaan?

Barbara Braams is expert op het gebied van risicogedrag in de adolescentie. Tijdens haar promotie aan de Universiteit Leiden heeft ze de invloed van leeftijd, puberteit en hersenontwikkeling op risicogedrag onderzocht. Ze werkt nu aan Harvard University waar ze de sociale invloed op risicogedrag tijdens de adolescentie onderzoekt.

In Het riskante brein legt ze uit wat we de afgelopen jaren hebben geleerd over de relatie tussen risicogedrag en hersenontwikkeling, en hoe we deze kennis kunnen toepassen. Aan de hand van verschillende studies krijg je inzicht in het soms onbegrijpelijke gedrag van adolescenten en wordt duidelijk wat nu juist het belang is van dat risicogedrag.

Barbara Braams (1986) studeerde cognitieve neuropsychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze promoveerde onder leiding van prof. dr. Eveline Crone op risicogedrag in de adolescentie. Momenteel is Braams als postdoc verbonden aan de Harvard University, waar ze onderzoekt welke invloed de sociale omgeving heeft op risicogedrag.

Opmerkingen